Επιμέλεια:
Τσούγκος Ηλίας
Καρδιολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Μέλος Δ.Σ. Ελληνικού Κολλεγίου Καρδιολογίας
Τι είναι έμφραγμα;
Το έμφραγμα του μυοκαρδίου οφείλεται σε αιφνίδια απόφραξη ενός κλάδου των στεφανιαίων αρτηριών λόγω ρήξης ή διάβρωσης της αθηρωματικής πλάκας και δημιουργίας θρόμβου, ο οποίος αποφράσσει πλήρως την υπεύθυνη στεφανιαία αρτηρία με αποτέλεσμα τη διακοπή της κυκλοφορίας του αίματος. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη νέκρωση μιας περιοχής του μυοκαρδίου.
Αν και η καρδιακή προσβολή συνήθως εισβάλλει αιφνίδια, είναι το αποτέλεσμα μιας πολύχρονης νόσου, που λέγεται αρτηριοσκλήρυνση. Αυτή προκαλεί προοδευτική στένωση του αυλού των στεφανιαίων αρτηριών, από εναπόθεση χοληστερίνης και άλλων ουσιών. Όταν δημιουργηθεί θρόμβος, η ροή του αίματος ελαττώνεται ή σταματά και ένα μέρος της καρδιάς μένει χωρίς αίμα. Αυτό είναι η καρδιακή προσβολή, που οι γιατροί την ονομάζουν στεφανιαία θρόμβωση ή στεφανιαία απόφραξη και η ζημιά που γίνεται στην καρδιά, όταν της λείψει το αίμα λέγεται έμφραγμα του μυοκαρδίου. Σπανιότερα το έμφραγμα μπορεί να δημιουργηθεί ύστερα από σπασμό μιας στεφανιαίας αρτηρίας, που παρατείνεται για πολύ χρόνο, έστω κι αν η αρτηρία δεν έχει καθόλου ή έχει ελάχιστη αρτηριοσκλήρυνση.
Γιατί δεν είχα καμία προειδοποίηση;
Η εξέλιξη της αρτηριοσκλήρυνσης μπορεί να συνεχίζεται για πολλά χρόνια χωρίς ο άρρωστος να παρουσιάζει συμπτώματα. Αυτό γίνεται γιατί η καρδιά έχει δικό της μηχανισμό να επιδιορθώνει το κακό της αρρώστιας. Όταν στενεύουν οι στεφανιαίες αρτηρίες τότε τα κοντινά τους αιμοφόρα αγγεία φαρδαίνουν και ακόμα ανοίγουν κάποια καινούργια, πολύ μικρά αγγεία, που κα αυτά μεταφέρουν αίμα στην καρδιά, παρακάμπτοντας τη στενωμένη αρτηρία. Αυτό λέγεται παράπλευρη κυκλοφορία και εξηγεί γιατί και πώς μερικοί άνθρωποι, που πάσχουν από αρτηριοσκλήρυνση, δεν έχουν ενοχλήματα και καρδιακές προσβολές.
Τι ακριβώς έπαθε η καρδιά μου, και πώς θα λειτουργεί από δω κι εμπρός;
Στο έμφραγμα μόνο ένα μικρό μέρος της καρδιάς παθαίνει σοβαρή βλάβη, γιατί ο εφοδιασμός του με αίμα διακόπηκε και έμεινε χωρίς οξυγόνο! Όμως η καρδιά είναι γερό όργανο και συνεχίζει να λειτουργεί παρ’ όλη τη βλάβη. Μόνο που αδυνατίζει στην αρχή και δεν μπορεί να αντλήσει όσο αίμα χρειάζεται, γι΄ αυτό και πρέπει τις πρώτες μέρες ο άρρωστος να ξεκουράζεται, ώστε να βρει η καρδιά καιρό να ξαναδυναμώσει.
Σιγά – σιγά η περιοχή της προσβολής επουλώνεται, σχηματίζεται μια σκληρή ουλή και αναπτύσσεται η παράπλευρη κυκλοφορία, για να θρέψει τον ιστό γύρω- γύρω.
Αυτή η διαδικασία διαρκεί αρκετά, ακόμα κι αν στο μεταξύ ο άρρωστος νιώθει τελείως καλά. Το πόσο θα κρατήσει η επούλωση εξαρτάται από το μέγεθος της ζημιάς και την ιδιοσυγκρασία του αρρώστου. Τις περισσότερες φορές η ανάρρωση ολοκληρώνεται μέσα σε ένα μήνα, ή έξι εβδομάδες το πολύ, πάλι όμως, ο γιατρός θα δει και θα ρυθμίσει ανάλογα την επιστροφή του αρρώστου στις συνηθισμένες του δραστηριότητες.
Τι πιθανότητες έχω να ξανακάνω κανονική ζωή;
Οι περισσότεροι άρρωστοι, όταν τελειώσει η ανάρρωση, μπορούν να ζήσουν την ίδια ζωή που έκαναν πριν από την κρίση, με ορισμένες μόνο αλλαγές που δεν είναι δύσκολες. Συνήθως η ουλή δεν είναι τόσο μεγάλη ώστε να εμποδίζει τη σωστή λειτουργία της καρδιάς. Είναι ενθαρρυντικό να ξέρουμε ότι οι περισσότεροι άρρωστοι όχι μόνο επιζούν μετά την καρδιακή προσβολή, αλλά και γίνονται τελείως καλά, έτσι που να χαίρονται τη δημιουργική τους δραστηριότητα για πολλά ακόμα χρόνια.
Θα μπορέσω να γυρίσω στην παλιά μου εργασία, ή θα μου είναι πολύ δύσκολο;
Σ΄ αυτή την ερώτηση μόνο ο γιατρός σας μπορεί να απαντήσει. Όμως, η πείρα έδειξε ότι κατά κανόνα όσοι έπαθαν καρδιακή προσβολή μπορούν να συνεχίσουν να δουλεύουν όπως και πρώτα. Σίγουρα, αυτό εξαρτάται από το μέγεθος της βλάβης και τις απαιτήσεις της συγκεκριμένης δουλειάς.
Ας υποθέσουμε ότι ο γιατρός κρίνει ότι δεν μπορώ να δουλέψω όπως πρώτα, τότε τι γίνεται;
Πραγματικά μερικοί άρρωστοι πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο της δουλειάς τους ή και να κάνουν κάτι διαφορετικό, που δεν κουράζει τόσο την καρδιά. Υπάρχουν μάλιστα ειδικά τμήματα στις καρδιολογικές κλινικές, που μπορούν να καθορίσουν με ακρίβεια πόσο και σε τι είδος δουλειάς μπορεί να δουλέψει ο συγκεκριμένος άρρωστος.
Έχασα βάρος από τότε που αρρώστησα και ο γιατρός μου λέει πως είναι καλό. Σημαίνει αυτό ότι θα περάσω τη ζωή μου με δίαιτα;
Αυτό σημαίνει ότι από δω και εμπρός θα τρώτε λιγότερο από πριν για να διατηρηθεί το βάρος στο κανονικό του επίπεδο ή και λίγο πιο κάτω. Η δίαιτα πρέπει να περιέχει κυρίως αρκετές πρωτεΐνες και βιταμίνες, ενώ πρέπει να λιγοστέψουν τα λίπη και οι υδατάνθρακες. Η βασική διατροφή σε ποσότητα πρέπει να αποτελείται από ψάρι, άπαχο κρέας, χορταρικά, φρούτα. Καλό είναι να αποφεύγονται τα αλατισμένα φαγητά και γενικά τα καρυκεύματα και οι σάλτσες.
Πολλοί καρδιοπαθείς προτιμούν να μην τρώνε κανονικά τρεις φορές την ημέρα, αλλά περισσότερες φορές και λιγότερο. Όταν δεν γίνεται αυτό, τότε τα τρία γεύματα πρέπει να είναι λίγο πολύ ισοδύναμα, ώστε να μην ξεπεράσει το σωστό μέτρο.
Τι είναι η ελεγχόμενη σε λίπη δίαιτα και γιατί πρέπει να την κάνουν ορισμένοι καρδιοπαθείς;
Πρόκειται για μια δίαιτα που ρυθμίζει (α) την ποσότητα και (β) τον τύπο του λίπους που τρώει ο άρρωστος.
Συγκεκριμένα, η δίαιτα αυτή ορίζει (α) να τρώμε λιγότερο λίπος και (β) να προτιμούμε λίπη που να προέρχονται τα περισσότερα από φυτικά έλαια (πολυακόρεστα) και πολύ λίγα από κρέας και γαλακτερά (κεκορεσμένα). Αντίθετα το ψάρι όχι μόνο δεν απαγορεύεται, αλλά επιβάλλεται να αποτελεί βάση της διατροφής.
Σκοπός αυτής της δίαιτας είναι να μειωθεί στο αίμα το ποσοστό της χοληστερίνης και των άλλων λιπαρών συστατικών. Όσο λιγότερη χοληστερίνη έχει το αίμα τόσο πιο αργά προχωρεί η αρτηριοσκλήρυνση. Γι’ αυτό ο γιατρός θα συστήσει τη δίαιτα, αν δει ότι το ποσοστό της χοληστερίνης στο αίμα είναι πολύ μεγάλο. Ακόμα ο γιατρός μπορεί από καιρό σε καιρό να κάνει πρόσθετες εξετάσεις, για να δει αν η δίαιτα κατέβασε το ποσοστό της χοληστερίνης στα φυσιολογικά επίπεδα ή αν χρειάζονται άλλα φάρμακα και αυστηρότερη δίαιτα.
Αν έχετε περάσει τα εξήντα, ο γιατρός μπορεί να ορίσει δίαιτα πιο ελεύθερη, ιδίως αν η χοληστερίνη βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα.
Τι είδους άσκηση ή άθλημα μπορώ να κάνω;
Η γυμναστική αυξάνει τον μεταβολισμό του σώματος και έτσι ο οργανισμός καταναλώνει περισσότερες θερμίδες.
Κατά την άσκηση και το βάδισμα, που θεωρείται ένα είδος καθημερινής άσκησης, παράγονται ουσίες που προστατεύουν τον άνθρωπο από θρομβώσεις των αγγείων και το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Επίσης γίνεται βελτίωση της στεφανιαίας κυκλοφορίας με τη δημιουργία ενός είδους φυσικών by- pass (παράπλευρη κυκλοφορία).
Διαλέξτε ένα είδος άσκησης που σας ευχαριστεί. Όμως μην υπερβάλετε ειδικά στην αρχή. Άσκηση 2-3 φορές την εβδομάδα είναι πολύ ωφέλιμη.
Όταν αναρρώσουν από την προσβολή, οι περισσότεροι καρδιοπαθείς μπορούν να πεζοπορούν, να ψαρεύουν, να κολυμπούν και όλα τα ανάλογα, χωρίς ενοχλήματα.
Οι γιατροί πιστεύουν ότι οι περισσότεροι άρρωστοι έχουν ωφέλεια από την άσκηση, φτάνει να μην τους προκαλεί πόνο, δυσκολία στην αναπνοή ή άλλα δυσάρεστα συμπτώματα. Ωστόσο, ο άρρωστος πρέπει να συμβουλευτεί τον γιατρό του και ίσως να χρειάζεται ειδική εξέταση (test κοπώσεως) για να μάθει πόση ακριβώς κόπωση μπορεί να αντέξει. Σε κάθε περίπτωση ο άρρωστος πρέπει να βαδίζει 8-10 χιλιόμετρα την ημέρα.