Επιμέλεια:
Τσούγκος Ηλίας
Καρδιολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Μέλος Δ.Σ. Ελληνικού Κολλεγίου Καρδιολογίας
1. Τι είναι η κολπική μαρμαρυγή;
Η κολπική μαρμαρυγή είναι μία από τις συνηθέστερες ανωμαλίες του καρδιακού ρυθμού. Προσβάλλει περισσότερο από το 1% του πληθυσμού και στη χώρα μας σήμερα υπολογίζουμε ότι υπάρχουν περίπου 40-50 χιλιάδες άτομα με κολπική μαρμαρυγή.
Φυσιολογικά, ο καρδιακός παλμός ξεκινά από τον φλεβόκομβο που εντοπίζεται στο δεξιό κόλπο. Όταν ο φλεβόκομβος πυροδοτεί, ηλεκτρική δραστηριότητα διασπείρεται κατά μήκος του δεξιού και αριστερού κόλπου και προκαλεί τη συστολή τους. Τα ερεθίσματα ταξιδεύουν προς τον κολποκοιλιακό κόμβο, ο οποίος είναι η γέφυρα που επιτρέπει να πηγαίνουν τα ερεθίσματα από τους κόλπους στις κοιλίες. Το ερέθισμα τότε οδεύει διαμέσου των τοιχωμάτων των κοιλιών, προκαλώντας τη συστολή τους.
Στην κολπική μαρμαρυγή, πολλά ερεθίσματα ξεκινούν και εξαπλώνονται στους κόλπους. Ο ρυθμός που προκύπτει είναι αποδιοργανωμένος, ταχύς και ανώμαλος. Επειδή τα ερεθίσματα ταξιδεύουν στους κόλπους με ακανόνιστο τρόπο, οι κόλποι είναι ανίκανοι να συσταλούν με κανονικό ρυθμό.
Ο σφυγμός είναι τελείως άρρυθμος γι’ αυτό και παλαιότερα ονομαζόταν πλήρης αρρυθμία. Όταν η μέση συχνότητα του άρρυθμου σφυγμού κυμαίνεται περί τις 70-100 σφύξεις το λεπτό, τότε η κολπική μαρμαρυγή πρακτικά δεν προκαλεί ενοχλήματα στον άρρωστο. Αντίθετα, εάν η μέση συχνότητα είναι ιδιαίτερα υψηλή άνω των 130 παλμών, τότε τα συμπτώματα είναι έντονα.
2. Τι προκαλεί κολπική μαρμαρυγή και ποιες είναι οι μορφές της;
Συχνότερες αιτίες:
1. Υπέρταση
2. Στεφανιαία νόσος
3. Βαλβιδοπάθεια
4. Χρόνια νόσος των πνευμόνων
5. Καρδιακή ανεπάρκεια – Μυοκαρδιοπάθεια
6. Υπερθυρεοειδισμός
7. Περικαρδίτιδα
Σε τουλάχιστον 10% των περιπτώσεων, καμία υποκείμενη καρδιοπάθεια δεν ανευρίσκεται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η κολπική μαρμαρυγή μπορεί να σχετίζεται με αλκοόλ, κατάχρηση καφέ, ορισμένα φάρμακα, ηλεκτρολυτικές ή μεταβολικές διαταραχές, ή σοβαρές λοιμώξεις. Τέλος υπάρχουν οι περιπτώσεις εμφάνισης κολπικής μαρμαρυγής, στις οποίες δεν ανευρίσκεται ούτε πρόβλημα καρδιάς ούτε κάποιο άλλο πρόβλημα υγείας. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις μιλάμε για μονήρη (lone) κολπική μαρμαρυγή.
Στην πράξη υπάρχουν τρείς μορφές κολπικής μαρμαρυγής:
Α. Παροξυσμική. Διαρκεί λιγότερο από 1 εβδομάδα και αποκαθίσταται
Β. Εμμένουσα. Διαρκεί περισσότερο από 1 εβδομάδα και συνεχίζεται επ’ αόριστον χωρίς ιατρική παρέμβαση
Γ. Χρόνια κολπική μαρμαρυγή
3. Ποια είναι τα συμπτώματα της κολπικής μαρμαρυγής;
Τα συμπτώματα της κολπικής μαρμαρυγής περιλαμβάνουν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα: Αίσθημα παλμών, φτερούγισμα, αίσθημα υπερκόπωσης, ζάλη, λιποθυμία, πόνο στον θωρακα, δύσπνοια.
4. Είναι επικίνδυνη η κολπική μαρμαρυγή;
Πολλοί άνθρωποι ζουν για χρόνια με κολπική μαρμαρυγή χωρίς προβλήματα. Για πολλά χρόνια η κολπική μαρμαρυγή θεωρούνταν μία αβλαβής διαταραχή. Εν τούτοις, τώρα είναι γνωστό ότι η χρόνια κολπική μαρμαρυγή μπορεί να προκαλέσει μελλοντικά προβλήματα:
Σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις είναι δυνατόν να εγκατασταθεί η κολπική μαρμαρυγή με 170-200 σφύξεις το λεπτό, οπότε ο ασθενής μπορεί να πάθει οξύ πνευμονικό οίδημα ή να πέσει δραματικά η πίεσή του και να λιποθυμήσει χάνοντας τις αισθήσεις του. Όμως η σοβαρότερη επιπλοκή της κολπικής μαρμαρυγής είναι το εγκεφαλικό επεισόδιο. Και τούτο γιατί τόσο το πνευμονικό οίδημα όσο και η λιποθυμία με απώλεια των αισθήσεων κατά κανόνα αντιμετωπίζονται. Αντίθετα το εγκεφαλικό επεισόδιο εάν είναι εκτεταμένο, πέραν του ότι απειλεί άμεσα τη ζωή του ασθενούς, αφήνει εγκεφαλική και σωματική αναπηρία, γεγονός που μεταφράζεται σε αλλοίωση της προσωπικότητας και γενικότερα του τρόπου και της ποιότητας ζωής του αρρώστου.
Η χρόνια κολπική μαρμαρυγή χωρίς θεραπεία συνοδεύεται με αύξηση του κινδύνου για θάνατο.
5. Πώς διαγιγνώσκεται η κολπική μαρμαρυγή;
Η κολπική μαρμαρυγή διαγιγνώσκεται με:
• ΗΚΓ (ηλεκτροκαρδιογράφημα)
• Holter ρυθμού
6. Πώς θεραπεύεται η κολπική μαρμαρυγή;
Ο σκοπός της θεραπείας της κολπικής μαρμαρυγής είναι:
• να επανέλθει φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός.
• να υπάρχει έλεγχος καρδιακής συχνότητας.
• πρόληψη απο την δημιουργία θρόμβων και εκδήλωση εγκεφαλικού επεισοδίου.
7. Φάρμακα
Από πλευράς ιατρικής αντιμετώπισης η χορήγηση φαρμάκων που να διασφαλίζουν συχνότητα καρδιακών παλμών, που κυμαίνεται μεταξύ 70-90 αποτελεί πρωταρχικό στόχο. Έτσι ελαχιστοποιείται η πιθανότητα ενός πνευμονικού οιδήματος ή απώλειας αισθήσεων. Παράλληλα χορηγούνται αντιπηκτικά φάρμακα, που έχουν στόχο να μην αφήνουν το αίμα να πήζει μέσα στην καρδιά και να δημιουργούνται θρόμβοι. Οι θρόμβοι συνήθως δημιουργούνται μέσα στους κόλπους όταν είναι διατεταμένοι και ιδιαίτερα τον αριστερό. Όταν μάλιστα υπάρχει και στένωση της μιτροειδούς βαλβίδας, τότε η πιθανότητα να δημιουργηθεί θρόμβος μέσα στον κόλπο πολλαπλασιάζεται. Ο θρόμβος μέσα στον κόλπο αποτελεί την αιτία των εμβολικών επεισοδίων στον εγκέφαλο και τα άλλα όργανα, καθώς τμήματα του θρόμβου αποσπώνται και μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, φθάνουν στα διάφορα όργανα και φράζουν τις αρτηρίες τους.
Ανάκτηση φυσιολογικού καρδιακού ρυθμού:
Πολλά φάρμακα είναι διαθέσιμα για την ανάκτηση και διατήρηση ενός φυσιολογικού καρδιακού ρυθμού. Αυτά τα φάρμακα (αντιαρρυθμικά) περιλαμβάνουν την κινιδίνη, την προκαϊναμίδη, τη δισοπυραμίδη, την ατενολόλη, τη μετοπρολόλη, την προπαφενόνη, τη σοταλόλη και την αμιωδαρόνη. Πιθανότατα χρειάζεται εισαγωγή στο νοσοκομείο, όταν πρωτοχρησιμοποιούνται αυτά τα φάρμακα, έτσι ώστε να ελέγχεται προσεκτικά ο καρδιακός ρυθμός.
Έλεγχος καρδιακής συχνότητας:
Ό έλεγχος της καρδιακής συχνότητας μπορεί να γίνει με τη χορήγηση βήτα-αναστολέων και αναστολείς διαύλων ασβεστίου.
Πρόληψη θρόμβων και εγκεφαλικού:
Αντιπηκτικά η αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα όπως η κουμαρίνη (Sintrom) χορηγούνται για να μειώσουν τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων η εγκεφαλικού. Όταν χρησιμοποιείται κουμαρίνη, χρειάζονται αιματολογικές εξετάσεις για να εξασφαλιστεί ότι η πηκτικότητα του αίματος είναι σε ασφαλές και αποτελεσματικό επίπεδο. Μερικοί ασθενείς μπορεί να λάβουν ασπιρίνη και κλοπιδογρέλη αντί κουμαρίνης.
Χρήσιμες αλλαγές στον τρόπο ζωής
Όσοι αντιμετωπίζουν πρόβλημα κολπικής μαρμαρυγής θα πρέπει να:
• περιορίσουν ή και να διακόψουν την κατανάλωση καφέ, τσαγιού,
αναψυκτικών που περιέχουν καφεΐνη
• περιορίσουν την κατανάλωση αλκοόλ
• είναι προσεκτικοί και να συμβουλεύονται το γιατρό τους πριν λάβουν κάποιο φάρμακο καθώς ορισμένα φάρμακα επηρεάζουν τον καρδιακό ρυθμό.
8. Παρεμβάσεις
Όταν τα φάρμακα αποδειχθούν ανίκανα να διορθώσουν ή να ελέγξουν την κολπική μαρμαρυγή, μπορεί να χρειασθεί κάποια παρέμβαση:
Ηλεκτρική καρδιομετατροπή
Μετά τη χορήγηση μιας βραχείας δράσης αναισθησίας, χορηγείται ηλεκτρικό σοκ στο θωρακικό τοίχωμα το οποίο επαναφέρει το φυσιολογικό ρυθμό.
Κατάλυση με καθετήρα
Σε περιπτώσεις ασθενών πού εμφανίζουν πολύ συχνές υποτροπές οι οποίες δεν μπορούν να προληφθούν με φάρμακα, μπορεί να γίνει στο Ηλεκτροφυσιολογικό Εργαστήριο μία ειδική επέμβαση που ονομάζεται κατάλυση (καυτηριασμός) των εκτόπων εστιών, πού πυροδοτούν την δημιουργία της Κολπικής Μαρμαρυγής. Η Απομόνωση και κατάλυση των πνευμονικών φλεβών γίνεται με ειδικούς καθετήρες που διέρχονται μέσω της μηριαίας φλέβας στην καρδιά. Οι καθετήρες χρησιμοποιούνται και για τη χορήγηση ενέργειας (κατάλυση) και για τη χαρτογράφηση (ψάξιμο για ηλεκτρικά ερεθίσματα που πυροδοτούν την ανωμαλία, που προκαλεί την κολπική μαρμαρυγή). Η ενέργεια που χορηγείται από τον καθετήρα στην περιοχή που συνδέει τον κόλπο με την πνευμονική φλέβα προκαλεί μία κυκλική ουλή. Η ουλή σταματά όλα τα ερεθίσματα που πυροδοτούνται μέσα στην πνευμονική φλέβα και έτσι εμποδίζει την εμφάνιση της κολπικής μαρμαρυγής.