Δύσπνοια

Κάντας Δημήτριος, Γουδέβενος Γιάννης
Πνευμονολογική και Καρδιολογική κλινική ΠΠΓΝ Ιωαννίνων

Η δύσπνοια (επίσης γνωστή σαν κοντανάσα, δυσκολία στην αναπνοή, δεν χορταίνω ανάσα) προκαλείται με πολλούς μηχανισμούς, που σχετίζονται με διαφορετικά προβλήματα στο ανθρώπινο σώμα. Στη διάρκεια της ζωής κάποιος μπορεί να νιώσει αραιά επεισόδια δύσπνοιας σαν μέρος των αυξημένων επιπέδων δραστηριότητας, όπως η εξαντλητική προσπάθεια ή κατά τη διάρκεια αλλαγής περιβαλλοντικών συνθηκών, όπως το ψηλό υψόμετρο ή οι πολύ αυξημένες θερμοκρασίες. Δύσπνοια επίσης φυσιολογικά μπορεί να παρατηρηθεί σε παχύσαρκους, έγκυες γυναίκες και σε αγχώδεις καταστάσεις.

Πότε η δύσπνοια αποτελεί ιατρικό πρόβλημα;

Aν η δύσπνοια είναι παρατεταμένη και συνεχής, τότε κατά πάσα πιθανότητα θα σχετίζεται με παθολογική κατάσταση. Αν είναι ξαφνική και σοβαρή στην αίσθηση, ακόμα και αν έχει μικρή διάρκεια μπορεί να χρειάζεται ιατρική αποτίμηση. Τα παρακάτω είναι ένδειξη ιατρικού προβλήματος:

• δύσπνοια στην ηρεμία ή με τη κατάκλιση
• δύσπνοια στην άσκηση ή τη δραστηριότητα
• δύσπνοια στην έκθεση σε αλλεργιογόνα ή ερεθιστικές ουσίες
• δύσπνοια που συνοδεύεται με πόνο ή δυσφορία κάψιμο σφίξιμο στο στήθος ειδικά όταν συνυπάρχει και πόνος σε ένα ή και τα δύο χέρια, στο σαγόνι ή στο λαιμό
• πρησμένα πόδια (εφόσον δεν παίρνει χάπια για τη πίεση: όπως Adalat ή Norvasc)
• υπερφόρτωση υγρών ή μη ηθελημένη απώλεια βάρους με απώλεια της όρεξης
• κίτρινα, πράσινα κολλώδη έγχρωμα ή αιματηρά πτύελα με ή χωρίς πυρετό
• συριγμός ή συρρίτουσα αναπνοή (κάτι σαν «γατιά» μέσα στα πνευμόνια)

Τι προκαλεί δύσπνοια;

Πνευμονικά προβλήματα
– Βρογχικό άσθμα ή πρόσφατες λοιμώξεις, όπως βρογχίτιδα ή πνευμονία ή παρατεταμένες (χρονίζουσες) λοιμώξεις, όπως φυματίωση ή χρόνια βρογχίτιδα.
Αυτά καταλήγουν σε χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και εμφύσημα Η δύσπνοια μπορεί να υπάρχει μαζί με «βρώμικα» πτύελα.

-Καρκίνος του πνεύμονα. Η δύσπνοια συνήθως συνυπάρχει με μειωμένη όρεξη και απώλεια βάρους. Συνήθως συνυπάρχει και ιστορικό καπνίσματος όπως και στη ΧΑΠ.

– Θρόμβος στην πνευμονική κυκλοφορία (πνευμονική εμβολή). Η δύσπνοια είναι συνήθως αιφνίδιας έναρξης και σχετίζεται με ταχύπνοια. Οι άνθρωποι με θρόμβωση στα
πόδια ή στην πύελο (εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση) ακινησία ή κληρονομική προδιάθεση για θρομβώσεις διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για αυτήν την κατάσταση.

-Παθήσεις του υπεζωκότα. Αν ο υπεζωκότας παχυνθεί γίνεται δύσκαμπτος και γεμίζει με υγρό ή αίμα λόγω π.χ. λοίμωξης (πλευρίτιδα),νεοπλασίας ή τοξινών (ασβέστωση)
ή γεμίζει με αέρα (πνευμοθώρακας) λόγω π.χ. τραύματος, μειώνοντας έτσι την έκπτυξη του πνεύμονα οδηγώντας σε δύσπνοια.

-Παθήσεις του διαφράγματος και/ή του θωρακικού τοιχώματος. Το διάφραγμα είναι ο μυς που εκπτύσει τον πνεύμονα. Μπορεί να πάθει παράλυση μετά από χειρουργείο στο θώρακα. Η παχυσαρκία και οι παθήσεις της σπονδυλικής στήλης μπορούν να προκαλέσουν δύσπνοια.

Καρδιακά προβλήματα

-Καρδιακή ανεπάρκεια. Η δύσπνοια προκαλείται από τη μειωμένη ικανότητα της καρδιάς να γεμίσει και να αδειάσει προκαλώντας αυξημένες πιέσεις στα τριχοειδή αγγεία του πνεύμονα. Συνήθη συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας είναι η δύσπνοια στην κατακεκλημένη θέση (ορθόπνοια). Αυτό είναι ευαίσθητο σύμπτωμα της καρδιακής ανεπάρκειας, η ανάγκη ανύψωσης της κεφαλής στο κρεβάτι με μαξιλάρια, απότομο ξύπνημα το βράδυ με συνοδό δύσπνοια, βήχας τη νύχτα ή κατά την κατάκλιση, δύσπνοια στη δραστηριότητα, πρησμένα πόδια.

Η αιτία της καρδιακής ανεπάρκειας είναι συνήθως η βλάβη του καρδιακού μυός (συνήθως μετά από σοβαρό έμφραγμα). Σε μερικές περιπτώσεις προκαλείται από διαφυγή ή στένωση των καρδιακών βαλβίδων (σε αυτήν την περίπτωση είναι ακουστό το φύσημα που τις συνοδεύει). Άλλες αιτίες είναι αδυναμία του καρδιακού μυός από τοξίνες (αλκοόλ), ιώσεις, κληρονομικές παθήσεις ή άγνωστοι παράγοντες.

Συστηματικές παθήσεις

-Αναιμία. Επειδή τα ερυθρά αιμοσφαίρια μεταφέρουν οξυγόνο, όταν ο αριθμός τους είναι πολύ χαμηλός, οι ανάγκες του οργανισμού δεν θα ικανοποιούνται προκαλώντας
δύσπνοια.

– Υπερθυρεοειδισμός, πυρετός. Οι αυξημένες ανάγκες του οργανισμού θα αντιρροπηθούν από την ταχεία και έντονη αναπνοή.

-Παθήσεις νεφρών. Λόγω της υπερφόρτωσης με υγρά των πνευμόνων και του σώματος και της διαταραχής της ανταλλαγής του οξυγόνου στους πνεύμονες οι ασθενείς μπορεί να αναφέρουν δύσπνοια.

-ΦΑΡΜΑΚΑ : οι β-αναστολείς που χορηγούνται συχνά σε ασθενείς με έμφραγμα του μυοκαρδίου ή υπέρταση μπορεί να την επιδεινώσουν π.χ. σε άτομα με άσθμα. Επίσης η τικαγρελόρη ένα καινούργιο αντιαιμοπεταλιακό που χορηγείται σε ασθενείς , που υποβάλλονται σε αγγειοπλαστική, μπορεί να προκαλέσει δύσπνοια.

Πώς τεκμηριώνεται η δύσπνοια;

Ο γιατρός εκτός από το ιστορικό θα κάνει φυσική εξέταση και ακτινογραφία θώρακα. Αν υποψιάζεται καρδιακή νόσο θα κάνει ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπέρηχο καρδιάς.
Αν υποψιάζεται πνευμονική νόσο θα γίνει λειτουργικός έλεγχος πνευμόνων (σπειρομέτρηση).
Συχνά συνυπάρχουν παθήσεις πνεύμονα και καρδιάς (καρδιοαναπνευστική δύσπνοια) ή ακόμα πιο σύνθετες (νεφροπάθεια, αναιμία, καρδιακή ανεπάρκεια)

Πώς θεραπεύεται η δύσπνοια;

Η θεραπεία εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία. Αν πρόκειται για καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να χρησιμοποιηθούν φάρμακα, όπως διουρητικά, αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης, διγοξίνη και β αναστολείς. Αν η αιτία είναι άσθμα ή ΧΑΠ μπορούν να χρησιμοποιηθούν φάρμακα που μειώνουν τον βρογχόσπασμο και ελαττώνουν τη φλεγμονή των αεραγωγών ή να δοθεί οξυγόνο. Για τις λοιμώξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντιβιοτικά.

Τι μπορώ να κάνω για τον εαυτό μου;

-Διακοπή του καπνίσματος. Η διακοπή του καπνίσματος θα μειώσει κάποια από τα συμπτώματα και τον κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα.

-Αποφυγή έκθεσης σε αλλεργιογόνα και σκόνη (ειδικά αν έχεις άσθμα).

-Χάσιμο βάρους και τακτική άσκηση. Πάντα να συμβουλεύεσαι τον γιατρό σου πριν ξεκινήσεις δίαιτα ή αθλητικές δραστηριότητες. Αν έχεις καρδιακή ανεπάρκεια, πάρε
σωστά τα φάρμακα σου, απέφευγε το αλάτι και μέτρησε το βάρος σου καθημερινά.

-Μάθε για το πρόβλημά σου. Συζήτησε το με τον γιατρό σου, για να μπορείς να αποφύγεις και να αντιμετωπίσεις την δύσπνοια.

Σημειώστε: Αν η έναρξη της δύσπνοιας είναι ξαφνική, τότε πρόκειται για κρίση βρογχικού άσθματος, οξέως πνευμονικού οιδήματος (τελικό στάδιο καρδιακής ανεπάρκειας) ή πνευμονική εμβολή ή πνευμοθώρακα. Ασύνηθες αλλά μη ξεχνάτε την κατάποση ξένου σώματος.

Αν η δύσπνοια είναι χρόνια τότε μάλλον πρόκειται για πνευμονοπάθεια, ενώ στη καρδιακή ανεπάρκεια ή δύσπνοια έχει πρόσφατη έναρξη (τις τελευταίες 4-6 εβδομάδες).
Αν η δύσπνοια είναι μόνο στην ηρεμία και όχι στην άσκηση τότε είναι λειτουργική (άγχος).